Naarmate het klimaat verder opwarmt, kan de tot voor kort onbekende rivier het tempo waarin ijs stroomt en smelt rigoureus versnellen, zo vrezen onderzoekers.
Wetenschappers hebben een ‘geheime’ rivier onder de Antarctische ijskap ontdekt. Het gaat om een maar liefst 460 kilometer lang exemplaar. Het is een verrassende vondst. Want hoewel onderzoekers wisten dat er onder het bevroren landschap honderden meren schuilgaan, begint het ze nu pas te dagen dat deze meren mogelijk met lange rivieren onderling verbonden zijn. En die zouden zomaar eens de snelheid waarmee ijs stroomt en smelt kunnen beïnvloeden.
Ontdekking
De onderzoekers kwamen de 460 kilometer lange rivier op het spoor nadat ze een ontoegankelijke en weinig bestudeerde Antarctische regio met behulp van radarbeelden onder de loep hadden genomen. Dit gebied, ter grootte van Duitsland en Frankrijk samen, omvat zowel de Oost- als de West-Antarctische ijskap en reikt tot aan de Weddellzee. “Deze regio bevat genoeg ijs om de wereldwijde zeespiegel met 4,3 meter te verhogen,” aldus onderzoeker Martin Siegert.
Naast meren blijkbaar ook rivieren
Zoals gezegd is het al langer bekend dat Antarctica vele meren herbergt. Een mooi voorbeeld is het enorme Vostokmeer. Het meer is zo’n 250 kilometer lang en maar liefst 50 kilometer breed. Dit soort diepe, ondergrondse meren vormen zich op plekken waar het gewicht van het ijs een enorme druk veroorzaakt, waardoor het smeltpunt van ijs daalt. Dit, in combinatie met een lichte verwarming door rotsen en isolatie die ontstaat door het ijs van de koude lucht erboven, maakt het ontstaan van plassen vloeibaar water mogelijk. Maar niemand had gedacht dat deze meren met elkaar verbonden zouden zijn. “Toen we een paar decennia geleden voor het eerst meren onder het Antarctische ijs ontdekten, dachten we dat ze allemaal geïsoleerd lagen,” zegt Siegert. “Nu beginnen we te begrijpen dat er daar beneden een heel omvangrijk hydrologisch systeem bestaat, waarbij meren onderling verbonden zijn door uitgestrekte rivieren.”
Hoe ontstaan ze?
Een prangende vraag is natuurlijk hoe die rivieren, die zich onder kilometers ijs bevinden, precies ontstaan. Volgens de onderzoekers kan water op twee manieren onder de ijskap verdwijnen. Enerzijds kan smeltwater aan het oppervlak door diepe spleten naar beneden stromen. Dit zien we met name op Groenland gebeuren. Water in de vorm van immense watervallen stort daar in de zomer krachtig naar beneden, naar een plek diep onder het ijs. Anderzijds kan ijs aan de onderkant van de ijskap smelten. Dit wordt veroorzaakt door de natuurlijke hitte van de aarde en wrijving als grote ijsmassa’s zich over land verplaatsen. De onderzoekers denken dat er op deze manier bijzonder veel vloeibaar water ontstaat.
Kortom, de ontdekking toont aan dat er aan de basis van de ijskap een actievere waterstroom bestaat dan eerder werd gedacht. En deze zorgen ervoor dat lange ondergrondse rivieren het levenslicht zien. “Dat zo’n groot systeem tot nu toe onopgemerkt is gebleven, bewijst hoeveel we nog over het continent moeten leren,” zegt hoofdonderzoeker Christine Dow.
Waarom? Daarom!
Dankzij de bevindingen begrijpen wetenschappers nu beter welke mechanismen ervoor zorgen dat er op Antarctica veel ijs wegkwijnt. “Dankzij satellietmetingen wisten we al in welke regio’s ijs smelt – en hoeveel – maar we wisten niet per se waarom,” vervolgt Dow. “De nieuwe ontdekking is mogelijk de ontbrekende schakel. Misschien onderschatten we al enige tijd de hoeveelheid smelt doordat we geen rekening hielden met de invloed van rivieren. Alleen door te weten waarom ijs wegkwijnt, kunnen we nauwkeurige modellen maken en voorspellingen doen over hoe het ijs in de toekomst zal reageren op verdere opwarming van de aarde – en hoeveel dit de wereldwijde zeespiegel zou kunnen laten stijgen.”
Klimaatverandering
De onderzoekers onderstrepen dat we bij voorspellingen over de gevolgen van klimaatverandering op Antarctica voortaan ook rekening moeten houden met het bestaan van grote, ondergrondse rivieren. Als de zomers er bijvoorbeeld een stuk warmer worden, kan er veel meer oppervlakte-ijs smelten en net als op Groenland via spleten naar beneden sijpelen. Dit kan op zijn beurt weer invloed hebben op de ondergrondse riviernetwerken en ervoor zorgen dat er veel meer ijs wegkwijnt. Kortom, naarmate het klimaat verder opwarmt, kunnen ondergrondse rivieren het tempo waarin ijs stroomt en smelt rigoureus versnellen.
Dankzij de studie beginnen wetenschappers de complexiteit van Antarctica steeds beter te begrijpen. Het team is nu van plan de uitgebreide hydrologie onder de ijskap verder te bestuderen. Ook willen ze hun ontwikkelde modellen toepassen op andere regio’s op Antarctica. Uiteindelijk hopen ze zo een beter beeld te krijgen van het veranderende continent – en op welke manieren dit weer gevolgen heeft voor de rest van de planeet.
