Vandaag precies 35 jaar geleden lanceerde spaceshuttle Discovery de NASA/ESA Hubble‑ruimtetelescoop. Dit artikel belicht de lancering, onderhoudsmissies, iconische beelden en de wetenschappelijke nalatenschap, en kijkt vooruit naar Hubble’s toekomst.
Op 24 april 1990, vandaag precies 35 jaar geleden, verliet spaceshuttle Discovery (missie STS‑31) het lanceerplatform van Cape Canaveral in Florida en plaatste de Hubble‑ruimtetelescoop een dag later in een baan rond de aarde. Deze stap was een mijlpaal in de geschiedenis van de astronomie: voor het eerst konden wetenschappers een zuiver, onverstoord venster naar het heelal openen, tienmaal scherper dan de beste grondgebonden telescopen. Hubble’s lancering belichaamde de ambitie om voorbij de belemmerende aardse atmosfeer te kijken en legde de basis voor decennia aan baanbrekende ontdekkingen.
De evolutie van Hubble: onderhoud en verbeteringen
Sinds de installatie haalde Hubble niet alleen maar verbluffende beelden binnen, maar ondervond het helaas ook verschillende technische uitdagingen. Na de ontdekking van de sferische aberratie (onzuiverheden) in de hoofdspiegel voerde men in 1993 een eerste onderhoudsmissie uit (SM1) voor correcties aan het wazige beeld met nieuwe hoofdspiegels en de installatie van Corrective Optics Space Telescope Axial Replacement (COSTAR). Vervolgmissies in 1997 (SM2), 1999 (SM3A), 2002 (SM3B) en 2009 (SM4) vervingen verouderde camera’s, computerelektronica en zonnepanelen, en introduceerden geavanceerdere instrumenten zoals de Wide Field Camera 3 en het Cosmic Origins Spectrograph. Elk van deze missies loste problemen op —van lekkende kleppen tot verouderde koelmiddelen — en verlengde Hubble’s operationele levensduur.
43 Terabyte, 1,7 miljoen observaties en 7 iconische foto’s
In 35 jaar voerde Hubble ongeveer 1.700.000 waarnemingen uit, verzamelde meer dan 400 TB aan data en leidde tot ruim 22 000 wetenschappelijke publicaties. Ter ere van het jubileum van vandaag selecteerden ESA en wijzelf tezamen zeven beelden die Hubble’s veelzijdigheid illustreren:
- Mars (28–30 december 2024)
Combinatie van Hubble-opnamen van Mars (28–30 dec. 2024) in ultraviolet. We aanschouwen dunne waterijs houdende wolken tijdens de start van de Martiaanse lente op het noordelijk halfrond. En we aanschouwen hier ook het Tharsis-plateau met Olympus Mons (21 km. hoog reikende) en de 4 .000 km. lange Valles Marineris. Mars bevindt zich alhier op ongeveer 98.000.000 km. afstand van aarde. Foto: NASA/ESA Hubble - Planetaire nevel NGC 2899
Planetaire nevel NGC 2899 met gasuitstromingen rond een witte dwerg van ongeveer 22.000 °C. We aanschouwen een centrale torus en ‘pilaren’ van waterstof en zuurstof. Deze nevel is te vinden op zo’n 4.500 lichtjaar afstand van hier in het sterrenbeeld Zeilen (Vela) op het zuidelijk halfrond. Foto: NASA/ESA Hubble - De Rozennevel (Rosette Nebula)
Detail van de Rozennevel (Rosette Nebula) over een breedte van 4 lichtjaar geftografeerd. Met donkere waterstofwolken die worden geërodeerd door natuurlijke ioniserende straling, jets van plasma en schokgolven op ongeveer 5.200 lichtjaar van hier. Foto: NASA/ESA Hubble - Balkspiraalstelsel NGC 5335
NGC 5335 is een balkspiraalstelsel in het sterrenbeeld Maagd. Het hemelobject werd op 9 april 1828 ontdekt door de Britse astronoom John Herschel. Een centrale balkstructuur die gas naar binnen trekt en diffuse spiraalarmen, donkere stofbanen en daaromheen wat verspreide sterrenclusters typeren dit systeem. Foto: NASA/ESA Hubble - Kosmisch rif (NGC 2014 & NGC 2020)
‘Cosmic Reef’: Hubble-opname van NGC 2014 en NGC 2020. Een turbulente stervormingsregio in de Grote Magelhaense Wolk op ongeveer 163.000 lichtjaar afstand, met kleuren van gloeiend waterstof (rood) en zuurstof (blauw). Foto: NASA/ESA Hubble - Panoramische Andromeda-mosaïek
Panoramische Andromeda-mosaïek samengesteld uit ruim 600 Hubble-opnamen (10 jaar aan observaties). De mosaïek opname toont ons ongeveer 200 miljoen sterren van ongekend detail in deze 2,5 miljard pixels tellende opname, met een hoekgrootte van ongeveer 6× de volle maan op 2,5 miljoen lichtjaar afstand van hier. Foto: NASA/ESA Hubble (klik op de afbeelding voor een inzoombare versie) - Een diepe blik op diverse sterrenstelsels en asteroïden (Abell 370)
Asteroïdebanen in het parallelveld bij Abell 370 (Frontier Fields): zeven unieke objecten lopen als gebogen strepen door het beeld op ongeveer 260 miljoen km. van aarde, tegen een achtergrond van duizenden zeer ver weg gelegen sterrenstelsels. Foto: NASA/ESA Hubble
Elke afbeelding benadrukt een facet van Hubble’s nalatenschap: planeten, stergeboorten, -sterfte en toevallige ontdekkingen in ons eigen zonnestelsel.
Hoe lang blijft Hubble nog werken?
Schattingen op basis van verouderingsprofielen en de nog aanwezige stuwstofvoorraden van Hubble’s elektronica en tanks, geven de verwachting dat Hubble tot ongeveer 2035 operationeel kan blijven. Hoewel er momenteel geen nieuwe onderhoudsmissies gepland staan — de spaceshuttle is inmiddels ook met pensioen — onderzoeken NASA en ESA de haalbaarheid van een commerciële dan wel gerobotiseerde onderhoudsmissie om onderhoud te plegen aan Hubble. Tegelijkertijd werken wetenschappers wereldwijd aan de opvolger: de Nancy Grace Roman ruimtetelescoop, gepland voor 2027, met een aanzienlijk bredere kijkhoek en geavanceerdere instrumenten.
35 Jaar sinds de lancering staat Hubble nog steeds symbool voor menselijke nieuwsgierigheid en technische durf. Met meer dan vierhonderd terabyte aan gegenereerde observatiedata en ongeëvenaarde beelden blijft de telescoop niet alleen een bron van wetenschappelijke inzichten, maar ook van verwondering. Of het nu gaat om de schoonheid van galactische nevels of de subtiele variaties op planeten in ons zonnestelsel, Hubble verbindt verleden, heden en toekomst in de zoektocht naar ons plekje in het universum.
Krijg je niet genoeg van wat Hubble zoal fotografeerde en teweeg bracht, kijk in ons Scientias’ dossier Hubble door hier te klikken. We eindigen dit artikel met de video die NASA en ESA maakten n.a.v. dit huidige jubileum van Hubble:
