De voetafdrukken zijn vermoedelijk door de uitgestorven mensensoort Homo heidelbergensis, tijdens een ‘familie-uitje’, achtergelaten.
Ondertussen weten we al een tijdje dat onze planeet door meerdere mensachtigen is bewoond. Eén daarvan was de Homo heidelbergensis, een soort die wordt beschouwd als onze directe voorouder. Onderzoekers hebben nu in Duitsland meerdere 300.000 jaar oude fossiele voetafdrukken van deze mensachtige ontdekt. Het zijn hiermee de oudste menselijke voetstappen die bij onze oosterburen zijn teruggevonden.
De voetafdrukken
De voetafdrukken werden aangetroffen nabij een voormalig meer in Schöningen in de Duitse deelstaat Nedersaksen. Het meer was een paar kilometer lang en enkele honderden meters breed en werd omringd door berken- en dennenbomen en grasland. Op de modderige oevers verzamelden zich in vervlogen tijden kuddes olifanten, neushoorns en hoefdieren om te drinken en te baden. En in dit landschap zijn ook drie voetstappen van een kleine familie oude mensachtigen vereeuwigd. “Met een leeftijd van ongeveer 300.000 jaar zijn dit de oudste menselijke sporen die in Duitsland bekend zijn,” zegt onderzoeker Flavio Altamura. “Ze zijn hoogstwaarschijnlijk door Homo heidelbergensis achtergelaten.”
Homo heidelbergensis is een uitgestorven mensensoort die leefde tussen 500.000 en 200.000 jaar geleden. Vroeger veronderstelde men dat het een neefje van ons was, maar sinds ongeveer tien jaar weten we dat het zowel een directe voorouder van ons, als van de Neanderthaler en de Denisovamens is. De soort wordt dan ook wel als pre-neanderthaler gezien. Uit eerder onderzoek is gebleken dat zowel de mannelijke als de vrouwelijke H. heidelbergensis ietsje groter waren dan de mannelijke en vrouwelijke Neanderthalers. Zo waren mannelijke leden gemiddeld 1,75 meter lang en wogen 62 kilo. Vrouwen werden gemiddeld 1,57 meter lang en wogen 51 kilo. Gedacht wordt dat deze mensachtige één van de eerste mensensoorten was die op groot wild jaagde.
Twee van de drie voetafdrukken zijn waarschijnlijk door kinderen in de modder gedrukt en één door een volwassene. Mogelijk werden zij naar het meer gelokt door al het voedsel dat hier te vinden was. “Afhankelijk van het seizoen waren er rond het meer planten, fruit, bladeren, scheuten en paddenstoelen te plukken,” vertelt Altamura. “Onze bevindingen bevestigen dat de uitgestorven menselijke soort leefde op oevers van meren of rivieren met ondiep water. Dat is ook bekend van andere vindplaatsen uit het Pleistoceen, waar al eerder voetafdrukken van mensachtigen zijn aangetroffen.”
Familie-uitje
De ontdekte sporen in Schöningen bieden een interessant inkijkje in het dagelijks leven van een ‘Heidelberg-gezin’. Het kan volgens de onderzoekers dan ook belangrijke inzichten verschaffen in hun gedrag en de sociale samenstelling. Bovendien laat het zien hoe ze hun leefgebied deelden met andere dieren, zoals kuddes olifanten en kleinere zoogdieren. De onderzoekers gaan ervan uit dat zij in dit specifieke geval vredelievend met elkaar omsprongen. “Op basis van de sporen, inclusief die van kinderen, was dit waarschijnlijk een familie-uitje en geen groep volwassen jagers,” vermoedt de archeoloog.
Olifant
Naast de 300.000 jaar oude voetafdrukken van Homo heidelbergensis, hebben de onderzoekers nog meer sporen gevonden. Zo ontdekte het team ook een reeks olifantensporen die toe te schrijven zijn aan de uitgestorven soort Palaeoloxodon antiquus: een olifant met rechte slagtanden die lang geleden het grootste landdier ter wereld was – en wel 13 ton kon wegen. “De afdrukken die we bij Schöningen hebben ontdekt, waren maar liefst 55 centimeter lang,” vertelt onderzoeker Jordi Serangeli. “We hebben zelfs houtfragmenten in de sporen gevonden, die door de dieren in de toen nog zachte grond zijn gedrukt.”
Neushoorn
Daarnaast zijn er ook pootafdrukken van de uitgestorven neushoorn Stephanorhinus kirchbergensis gevonden. En dat is heel bijzonder. “Dit zijn de eerste afdrukken van deze Pleistocene soort die ooit in Europa zijn ontdekt,” aldus Serangeli.
Dat de voetstappen van vermoedelijk Homo heidelbergensis zijn omgeven door verschillende dierensporen, is heel interessant. Want samen geven ze een goed beeld van het toenmalige ecosysteem, zo schrijven de onderzoekers in het vakblad Quaternary Science Reviews. “Zo zag het er dus 300.000 jaar geleden in Schöningen uit,” stelt Altamura. “Deze sporen verschaffen, samen met eerder uitgevoerde analyses, meer inzicht in de mensachtigen en zoogdieren die ooit in dit gebied vertoefden.”
