Akoestische archeologie luistert naar gebouwen

Akoestische archeologie legt onzichtbare, maar enorm belangrijke extra dimensie van zeer oude gebouwen bloot.

Akoestische archeologie is een verbond tussen de klassieke archeoloog (u weet wel: met het kwastje) en de high tech experts. Want steeds meer oude gebouwen (met name tempels) lijken zoveel meer te zijn dan wetenschappers dachten. Ze zijn zo ontworpen dat ze met bepaalde licht- en geluidseffecten veranderen in een spookhuis waar gelovigen heel lang geleden (vaak onder invloed van drugs) de stuipen op het lijf werd gejaagd. Lang zagen archeologen deze onzichtbare dimensie over het hoofd, maar dat verandert: akoestische archeologie wint terrein.

Gedesoriënteerd
Miriam Kolar van de Stanford University weet er alles van. Zij bestudeerde de Chavin-cultuur die zo’n 3000 jaar geleden in het huidige Peru floreerde. Ze ontdekte er een ondergronds netwerk aan tunnels en gangetjes waar echo’s niet klinken als echo’s. “De structuren kunnen fysiek desoriënterend zijn en de akoestische omgeving is heel anders dan in de echte wereld,” vertelt Kolar.

Drugs
Oude tekeningen van de Chavin laten zien dat mensen in vervoering raakten door deze ervaringen. “De iconografie laat mensen met dierlijke kenmerken zien die in een andere staat van bewustzijn zijn. Er is peyote (een soort cactus die tot hallucinaties leidt, red.) en er loopt slijm uit de neuzen van de mensen. Dat wijst erop dat ze psychoactieve plantensubstanties gebruiken. Ze namen drugs en gingen hallucineren.”

Chavín de Huántar, een ruïne van de Chavin-cultuur. Foto: Sharon odb (via Wikipedia.org)

Geluid
De bouw van de hallen en tunnels droeg ongetwijfeld aan die andere staat van bewustzijn bij, zo vermoeden de onderzoekers. Ze vonden in het gangenstelsel kleine luchtgaten waardoor de zon naar binnen kon dringen. Deze gaten zijn zo aangebracht dat ze verstoorde schaduwen van de mensen in de hallen creëren. En de geluidsgolven die de mensen zelf maakten, kaatsten in de tunnels af op gigantische schelpen. Dat veroorzaakte een geluidsfrequentie die de bezoekers helemaal in verwarring bracht. “Wij denken dat geluid heel belangrijk was.”

Maya’s
En de Chavin-cultuur was niet de enige beschaving die deze techniek gebruikte. Ook de Maya’s deden het, zoals een toerist in het filmpje hiernaast demonstreert. Als u voor de tempel van Kukulcan klapt, dan komt er een hele vreemde echo terug: het geluid doet nog het meest denken aan een vogel. “Het is een beetje eng,” meent onderzoeker David Lubman. “Het is geen gewone echo.” Hij vermoedt dat de Maya’s de echo’s gebruikten om de menigte rondom de tempel te bedwingen.

Quetzal
Volgens Lubman ontstaat het effect doordat de Maya’s de trappen van de tempel op een specifieke manier vormgaven. Het was zeker geen toeval dat de echo op het geluid van een vogel lijkt: Lublin ontdekte dat het geluid naadloos overeenkomt met dat van de Quetzal. En dat was een vogel die de Maya’s veelvuldig vereerden.

Colosseum
Ook de Romeinen konden er wat van. Zo is het Colosseum zo gebouwd dat een spreker zonder moeite te hoeven doen in vrijwel alle hoeken van het gebouw te horen is. Daar dachten de Romeinen goed over na: ze zetten de pilaren, muren en banken zo dat de akoestiek perfect uit de verf kwam.

Stonehenge
Maar ook in Engeland werd mogelijk over geluid nagedacht. Wetenschappers zijn op dit moment bezig met het effect van drums op Stonehenge. Het is aannemelijk dat een religieuze ceremonie hier vergezeld ging van tromgeroffel en dat moet indruk gemaakt hebben. Of dat expres of per ongeluk was, moet nog blijken.

Vaststaat dat we de oude mensen lang onderschat hebben. Oude gebouwen zijn zoveel meer dan stenen en cement. Het zijn structuren die alles gezien en gehoord hebben. Sterker nog: ze hebben met hun bijzondere effecten een extra dimensie aan het leven van mensen en beschavingen toegevoegd. En dat geeft een heel nieuwe kijk op de (spirituele) beleving van zulke boeiende oude volkeren.

Bronmateriaal

"Acoustic archaeology yielding mind-tripping tricks" - News.discovery.com
"Acoustic archaeology: The secret sounds of Stonehenge" - Newscientist.com
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Christian y Sergio Velasco (cc via Flickr.com).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd