18.000 jaar oude schelp blijkt één van de oudste blaasinstrumenten op aarde te zijn

De schelp is prachtig versierd met rood hematiet, wat betekent dat het een bijzonder waardevol voorwerp moet zijn geweest.

Negentig jaar geleden troffen wetenschappers in de Franse grot van Marsoulas, gelegen tussen Haute-Garonne en Ariège, een excentrieke schelp aan. De schelp bleef echter lange tijd op de plank liggen. Totdat onderzoekers ‘m onlangs besloten af te stoffen. Een goede keuze. Want na een grondige analyse blijkt het te gaan om één van de oudste blaasinstrumenten op aarde.

Grot van Marsoulas
De grot van Marsoulas was de eerste, rijkelijk versierde grot die in de Pyreneeën werd gevonden. De grot, ontdekt in 1897, markeert het begin van het zogenaamde Magdalénien; één van de latere culturen van het laat-paleolithicum in West-Europa. De meeste vondsten die tijdens archeologische opgravingen in de grot zijn aangetroffen, liggen veilig opgeslagen in het Muséum de Toulouse. Eén van deze vondsten is de schelp van een grote zeeslak (Charonia lampas) die sinds zijn ontdekking in 1931 niet meer is aangeraakt. Maar nu hebben
onderzoekers in een nieuwe studie gepubliceerd in het vakblad Science Advances, deze fascinerende schelp aan een grondige inspectie onderworpen.

Schelp
Wat met name opvalt, is dat de punt van de schelp is afgebroken, waardoor er een klein gaatje van ongeveer 3,5 centimeter is ontstaan. Omdat de punt van de schelp het hardste gedeelte is, is deze breuk volgens de onderzoekers duidelijk niet toevallig. Bovendien blijken er op het andere uiteinde krassen te zitten én is de schelp versierd met prachtige rode hematiet (pigment), kenmerkend voor de grot van Marsoulas. En dat zou kunnen betekenen dat de schelp een bijzonder waardevol voorwerp was.

De betreffende schelp. De schelp heeft een hoogte van 31 cm, een diameter van 18 cm (op het breedste punt) en een dikte van zo’n 0,8 cm. Afbeelding: Carole Fritz et al. 2021

Al deze interessante kenmerken wijzen erop dat de schelp mogelijk in het verleden als blaasinstrument werd gebruikt. Om na te gaan of de schelp mooie geluiden kan produceren, schakelden de onderzoekers de hulp in van een beoefend hoornist. En hij slaagde er inderdaad in om drie geluiden uit de schelp voort te brengen die dichtbij de tonen C, Cis en D lagen.

Benieuwd hoe de schelp klinkt? Beluister het geluid dat de schelp voortbrengt hier!

Niet alleen hebben onderzoekers nu ontdekt dat de schelp waarschijnlijk als blaasinstrument werd gebruikt, het blijkt ook nog eens één van de oudste ooit te zijn. De onderzoekers gebruikten koolstofdatering uit de grot, uitgevoerd op een stukje houtskool en een fragment van een berenbot uit dezelfde laag als de bijzondere zeeschelp, om de precieze leeftijd te achterhalen. En daaruit blijkt dat het blaasinstrument zo’n 18.000 jaar geleden werd vervaardigd. Dit maakt ‘de schelp van Marsoulas’ het oudste blaasinstrument in zijn soort.

Uitwisseling
De vondst van deze oeroude schelp is natuurlijk erg bijzonder en geeft ons een uniek inkijkje in de cultuur van de mensen die de grot van Marsoulas bijna 20.000 jaar geleden bewoonden. Maar er is meer. “Deze schelp dompelt ons echter niet alleen onder in de geluiden van onze Magdaleense voorouders,” zo schrijven de onderzoekers. “Het versterkt tevens ons idee dat er uitwisselingen bestonden tussen mensen uit de Pyreneeën en de Atlantische kust, die zo’n 200 kilometer verderop ligt.”

Het blaasinstrument is waarschijnlijk niet helemaal meer compleet. Onregelmatigheden rond de opening van de schelp en sporen van een laagje organisch materiaal suggereren namelijk dat er ooit een mondstuk op bevestigd zat. De onderzoekers baseren zich op recentere vondst van andere schelpen die als muziekinstrument werden gebruikt. Het team is van plan om 3D-modellen van de schelp te fabriceren om dat verder te onderzoeken. Ook willen ze gaan ontdekken of de schelp nog andere noten dan een C, Cis en D kan voortbrengen.

Bronmateriaal

"Ancient seashell resonates after 18,000 years" - CNRS

Afbeelding bovenaan dit artikel: Carole Fritz et al. 2021 / drawing: Gilles Tosello

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd