Volgens onderzoekers is er sprake van een heuse ‘taaldiversiteitscrisis’. “We moeten nu handelen.”
Op dit moment worden er wereldwijd ongeveer 7000 talen gesproken. Maar hoeveel zijn er tegen het einde van de eeuw nog over? Onderzoekers waarschuwen dat er momenteel behoorlijk wat talen ‘met uitsterven worden bedreigd’. En het zou volgens hen doodzonde zijn als deze prachtige en unieke talen daadwerkelijk voorgoed verdwijnen.
Bedreigde talen
Toch lijkt het erop dat veel talen niet het eeuwige leven hebben. Want van de 7000 erkende talen is ongeveer de helft in gevaar. “Zonder onmiddellijk ingrijpen kan het verlies van talen in de komende 40 jaar verdrievoudigen,” waarschuwt onderzoeker Lindell Bromham. “En tegen het einde van de eeuw worden mogelijk 1500 talen helemaal niet meer gesproken.”
Doodzonde
Volgens de onderzoekers zou dat echt doodzonde zijn. “Als we een taal verliezen, verliezen we zoveel,” zegt Bromham in gesprek met Scientias.nl. “Elke taal is een unieke uitdrukking van de menselijke cultuur. Dus het verliezen van een taal betekent tegelijkertijd dat een culturele schat verloren gaat. Talen bevatten namelijk onvervangbare informatie over de menselijke geschiedenis en diversificatie. Bovendien is elke taal een eerbetoon aan de creativiteit en inventiviteit van de menselijke geest, een mooie en fascinerende oplossing voor complexe communicatieve uitdagingen.”
Oorzaken
Maar waar ligt het eigenlijk aan, dat er zoveel talen op het punt staan te verdwijnen? In een nieuwe studie besloten wetenschappers op zoek te gaan naar oorzaken. “Als we alle talen van de wereld in ogenschouw nemen, bestaan er dan bepaalde ‘alarmbellen’ die verraden dat een taal bedreigd wordt?” legt Bromham uit. En die vraag blijkt inderdaad met een ‘ja’ te beantwoorden te zijn.
Wegdichtheid
De onderzoekers kwamen 51 stressoren tegen die erop kunnen wijzen dat een taal in zwaar weer verkeert. “We vonden ook enkele echt onverwachte en verrassende knelpunten,” vertelt Bromham. Eén daarvan is de zogenaamde ‘wegdichtheid’. “Contact met andere lokale talen is niet het probleem,” gaat Bromham verder. “In feite zijn talen die in contact komen met veel andere inheemse talen over het algemeen minder bedreigd. Maar we ontdekten dat hoe meer wegen er door een land lopen die steden en dorpen met elkaar verbinden, hoe groter het risico dat talen in gevaar komen. Het is alsof dominante talen door middel van wegen kleinere talen ‘vertrappen’.”
Scholing
Naast de wegdichtheid blijkt ook scholing een belangrijke factor. “We beschikken niet over voldoende gedetailleerde informatie om duidelijke conclusies te trekken over deze oorzaak,” zegt Bromham. “Wel is uit een eerdere studie naar een inheemse gemeenschap in Noord-Australië gebleken dat mensen met scholing de neiging hebben om in hun dagelijkse spraak minder inheemse taalelementen te gebruiken.”
Kwetsbare talen
Het betekent dat uiteenlopende factoren talen onder druk zetten. Welke specifieke talen de grootste reden tot zorg zijn? Dat moet uit vervolgstudies blijken. “Elke taal heeft een unieke situatie, dus we kunnen niet op basis van de huidige studie het specifieke traject van elke taal voorspellen,” zegt Bromham. Wel blijken er met name veel talen in Australië kwetsbaar. Zo werden er vóór de kolonisatie nog meer dan 250 talen gesproken en was meertaligheid de norm. Nu zijn er nog 40 talen over, waarvan er nog maar twaalf aan kinderen worden bijgebracht.
Nieuwsgierig welke talen er precies bedreigd worden? Bekijk hier een kaartje. En..vergeet niet in te zoomen op Nederland!
Volgens de onderzoekers is er dringend actie nodig om bedreigde talen van de ondergang te redden. En nu we de belangrijkste oorzaken voor hun verdwijning weten, kunnen we ook tijdig ingrijpen. “De taaldiversiteit staat voor een crisis,” benadrukt Bromham. “We moeten nu handelen.”
Gelukkig kunnen we wat doen door ervoor te zorgen dat de 1500 bedreigde talen ook de 22e eeuw halen. “Veel talen hebben nog vloeiende sprekers,” stelt Bromham gerust. “We zullen gemeenschappen daarom dringend de steun moeten geven die ze nodig hebben om ervoor te zorgen dat hun taal sterk blijft en wordt doorgegeven aan de volgende generatie.” Een manier om een taal nieuw leven in te blazen is bijvoorbeeld door middel van tweetalige leerplannen op scholen, zo oppert Bromham. Ook kunnen er betere hulpmiddelen geboden worden om ervoor te zorgen dat kinderen een erfgoedtaal leren en blijven gebruiken. Het is slechts een greep uit de mogelijkheden om te voorkomen dat een taal toch het onderspit delft. “Laten we de taalverscheidenheid overal ter wereld vieren,” besluit Bromham.
