Er is verrassend weinig tijd verstreken tussen het ontstaan van de voorloper van de dinosaurus en de allereerste echte dino.
Tot die conclusie komen wetenschappers nadat ze onderzoek hebben gedaan in Argentinië. Ze bestudeerden er de Chañares Formatie. Deze formatie – bestaande uit verschillende gesteentelagen – is beroemd vanwege de fossiele resten die hier in het verleden zijn ontdekt. Het gaat om de fossiele resten van voorouders van de dinosaurussen.
Gedateerd
Wetenschappers hebben de formatie nu nauwkeurig gedateerd. Uit het onderzoek blijkt dat de formatie – en dus ook de fossielen die hierin zijn aangetroffen – tussen de 234 en 236 miljoen jaar oud is. Daarmee is de formatie vijf tot tien miljoen jaar jonger dan eerder werd gedacht. Het betekent dat er verrassend weinig tijd zit tussen het ontstaan van de voorlopers van de dinosaurus en het ontstaan van de ‘echte’ dinosaurus.
Ooms en tantes
De Chañares Formatie is eigenlijk een 75 meter dikke opeenstapeling van sedimenten die door rivieren, meren en stroompjes zijn afgezet. Dat gebeurde gedurende het Trias. “De formatie bevat een grote variatie aan complete fossiele exemplaren van vroege dinosauromorpha, wat in feite tantes, ooms en neven van dinosaurussen zijn,” vertelt onderzoeker Randall Irmis. “In andere bekkens vindt je niet de voorlopers van dinosaurussen, de eerste dinosaurussen en fauna gedomineerd door dinosaurussen bij elkaar, in één gebied,” legt onderzoeker Claudia Marsicano uit. “In het bekken waarin de Chañares Formatie zich bevindt, kun je honderden meters aan sedimenten terug in de tijd gaan. Hierdoor is de foutmarge heel klein, omdat je de complete historie in één bekken kunt zien.”
Vulkaanas
Wat ook meehelpt, is dat de Formatie veel vulkaanas bevat en dat kan heel accuraat worden gedateerd. “Dus in dit bekken bevinden zich niet alleen heel veel complete fossielen van hoge kwaliteit die ons in staat stellen om organismen te identificeren, maar er zit ook vulkanisch as tussen die ons in staat stelt om alle lagen te dateren. De onderzoekers namen het vulkaanas – die ontstond in de tijd waarin de sedimenten werden afgezet – en haalden er zirkoonkristallen uit. Toen deze kristallen zich tijdens het Trias vormden, namen ze uranium in zich op. Een deel daarvan is inmiddels vervallen, waardoor de kristallen ook lood bevatten. Door te kijken naar de verhouding tussen uranium – dat met een vastgestelde snelheid vervalt – en lood, kunnen onderzoekers het as en dus ook de fossielen die zich in dezelfde lagen bevinden, heel precies dateren. “Je kunt fossielen grofweg in een bepaalde periode plaatsen, maar als je een belangrijk evolutionaire gebeurtenis wil dateren, zoals bijvoorbeeld de start van een groep of de splitsing van een groep, dan is je foutmarge veel kleiner,” legt Marsicano het belang van een exacte datering uit. “Voor iets wat over een periode van 600 miljoen jaar gebeurde, is een foutmarge van 3 tot 4 miljoen jaar statistisch gezien niet significant. Maar als iets over een periode van tien tot twaalf miljoen jaar gebeurt – zoals de splitsing van een groep – is een foutmarge van drie tot vier miljoen jaar een enorm probleem.” Van zo’n foutmarge is nu echter geen sprake: de lagen zijn heel exact gedateerd.
Het onderzoek heeft ook implicaties voor formaties elders ter wereld waarin dezelfde fossiele resten zijn aangetroffen als in de Chañares Formatie. Deze fossiele resten zijn hoogstwaarschijnlijk ook veel jonger dan gedacht. Ook verandert de datering onze kijk op deze fossielen en de evolutie van de dinosaurus. “We dachten altijd dat deze fossiele resten uit Midden-Trias lieten zien hoe soorten zich herstelden van de ergste massa-extinctie allertijden – de massa-extinctie aan het einde van het Perm,” vertelt Irmis. “Maar deze fossielen stammen eigenlijk uit het einde van het Trias en hebben dus niets met dat herstel te maken.”