Wapengekletter en onrust in de VS (1807-1815)

Vandaag het derde en laatste artikel over de jonge jaren van de huidige Verenigde Staten. En ze waren woelig!

Het is 1807 en Thomas Jefferson is enkele jaren eerder – zoals je onlangs op Scientias.nl kon lezen – met een grote meerderheid herkozen. Gemakkelijk heeft Jefferson het zeker niet: in zijn tweede ambtstermijn krijgt hij te maken met een nieuwe strijd tussen Frankrijk en Groot-Brittannië. En beide landen kapen – net als tussen 1793 en 1800 – regelmatig Amerikaanse handelsschepen. De oplossing? De Embargo Act.

1807/1808: de Embargo Act
In december 1807 besloten Jefferson en het Congres tot de zogenaamde Embargo Act, een wet die alle buitenlandse handel verbood, tenzij de president expliciet toestemming zou verlenen. Deze wet – misschien wel de meest bizarre die het land ooit gekend heeft – moest Frankrijk en Groot-Brittannië tot inkeer brengen, omdat ze afhankelijk waren van Amerikaanse producten. Maar zo reageerden de mogendheden aan de overkant van de oceaan helaas niet. De binnenlandse gevolgen waren voorspelbaar: armoede en grootschalige ontduiking, waar de kustwacht en de marine nauwelijks tegen konden optreden. De boeren in het noorden konden hun overschotten aan graan niet meer kwijt, behalve door smokkel; hetzelfde gold voor de katoen- en tabaksplantages in het zuiden. De Federalisten werden opnieuw populair, vooral in het noordoosten, omdat daar de meeste internationale havens en rederijen waren.

James Maddison. Afbeelding: John Vanderlyn.
James Maddison. Afbeelding: John Vanderlyn.
De verkiezingen van 1808: James Maddison wordt de nieuwe president
In 1808, aan het einde van zijn tweede ambtstermijn, wilde Jefferson niet nog een keer campagne voeren. Hij moedigde zijn partijgenoten aan, zijn vriend James Maddison te nomineren voor de verkiezingen in de herfst van dat jaar. Maddison werd genomineerd, en won de verkiezingen, maar met veel meer tegenstand dan Jefferson vier jaar daarvoor had geahd. Maddison kreeg 122 kiesmanstemmen, tegen 47 voor de Federalistische kandidaat Charles C. Pinckney. De Federalisten wonnen zetels in het Huis en de Senaat ten koste van de Democraten-Republikeinen, maar de laatstgenoemden behielden de meerderheid in beide huizen.

1809-1812: de “Nonintercourse Act”, en de aanloop naar oorlog tegen Groot-Brittannië
Op 1 maart 1809, drie dagen voor de beëdiging van Maddison als de vierde president van het land, werd de Nonintercourse Act van kracht, de opvolger van de Embargo Act. De Nonintercourse Act verbood handel met Frankrijk en Groot-Brittannië, maar stond handel met andere landen wel toe. Ook deze wet werd uiteraard op grote schaal ontdoken. De nieuwe wet zou worden ingetrokken als de Britten en/of de Fransen zouden besluiten tot het stoppen van de aanvallen op neutrale schepen. Napoleon beloofde dat in 1810; een leugen, maar veel Amerikanen geloofden hem. De anti-Britse stemming in de VS werd steeds heviger, met als voornaamste Amerikaanse grieven:
– De Britten kaapten Amerikaanse handelsschepen als die bestemd waren voor Frankrijk of diens bondgenoten;
– De Royal Navy hield vaak Amerikaanse schepen aan, om te controleren of daar geen Britse bemanningsleden op zaten; waren die er wel, dan werden die van boord gehaald en gedwongen voor de Royal Navy te werken. Sommige Britse kapiteins dwongen zelfs Amerikaanse zeelieden voor hen te werken, hoewel de Britse autoriteiten die praktijken afkeurden. Enkele honderden Amerikanen werden slachtoffer van deze praktijken, maar Amerikaanse “haviken” beweerden dat het om duizenden ging;
– En verder waren hadden veel Amerikanen gewoon “landhonger”. Men dacht het Britse Canada gemakkelijk onder de voet te kunnen lopen, omdat de Britten ook in Europa oorlog moesten voeren. Veel Amerikanen hoopten ook op annexatie van en het Spaanse Florida, waarvoor ze nu een voorwendsel hadden: Spanje was namelijk een bondgenoot van Groot-Brittannië was geworden.
De “haviken” tegen de Britten waren vooral Democraten-Republikeinen in het zuiden en westen, en de “duiven” waren vooral Federalisten in het noordoosten. Toen President Maddison zich in de lente van 2012 aansloot bij de “haviken” was een oorlog onvermijdelijk. De officiële oorlogsverklaring was op 18 juni 1812. In november van dat jaar werd Maddison herkozen als president, met 128 kiesmanstemmen tegen 89 voor de belangrijkste tegenkandidaat, DeWitt Clinton; laatstgenoemde was geen echte Federalist, maar werd wel door de meeste Federalisten gesteund. De Federalisten wonnen wat zetels in Huis en Senaat, maar bleven in de minderheid.

Tecumseh. Afbeelding: via Wikimedia Commons.
Tecumseh. Afbeelding: via Wikimedia Commons.
1812-1815. De Oorlog van 1812
De term “Oorlog van 1812” is niet bepaald goed gekozen. Ten eerste duurde de oorlog tot in 1815. Ten tweede was de Amerikaans-Britse strijd niet de enige strijd die in 1812 werd gevoerd. Een veel groter conflict werd uitgevochten in Europa, en sommige historici hebben de veldtocht van Napoleon tegen Rusland in 1812 aangeduid als “Oorlog van 1812”!
Op de oceaan boekten de Amerikanen in de eerste oorlogsjaren enkele spectaculaire overwinningen in schip-tot-schip gevechten, maar van doorslaggevende betekenis waren deze overwinningen niet. De betrokken Amerikaanse scheepskapiteins zijn geen nationale helden geworden, waarschijnlijk mede doordat vooral de Federalisten in het noordoosten van de VS maritiem waren georiënteerd – en die Federalisten waren tegen de oorlog gekant, en noemden de oorlog vaak “Mr. Maddison’s War”. Graanoverschotten uit het noordoosten werden zelfs verkocht aan de Britten, die de Amerikaanse graanladingen beschermden met hun Royal Navy. Sommige Federalisten hadden plannen om zich af te scheiden van de VS, maar zo ver is het niet gekomen.
Een belangrijk front was uiteraard de grens met Canada, die voor een groot deel bestond – en nog steeds bestaat – uit de Grote Meren, waar beide partijen elkaar bestreden met bewapende scheepjes, die uiteraard veel kleiner waren dan de oorlogsschepen op de oceaan. In de zomer van 1812 bezetten diverse Amerikaanse milities strategische plaatsen in het zuiden van Canada. Op 27 april 1813 stichtten de Amerikanen brand in het Canadese regeringscentrum York, het tegenwoordige Toronto. Maar een beslissende overwinning bleef uit, mede doordat de Britse beroepsmilitairen beter getraind waren dan de Amerikaanse milities. Ook op het zuidelijke front, waar de Amerikanen het Spaanse Florida wilden veroveren, verliep alles veel minder vlot dan de Amerikaanse oorlogshitsers hadden gehoopt.
Beide partijen hadden Indiaanse bondgenoten, waardoor ook diverse Indianenstammen met elkaar slaags raakten. In de Amerikaanse propaganda moest vooral het pro-Britse opperhoofd Tecumseh, van de Shawnees, het ontgelden, hoewel sommige Amerikaanse strijders openlijk toegaven dat Tecumseh een uiterst bekwaam strateeg was, wat hij ook al voor 1812 had laten zien. Tecumseh sneuvelde op 5 oktober 1813, en bleef postuum een grote rol spelen. De Amerikaanse kolonel Richard Johnson claimde Tecumseh te hebben gedood, hoewel dat nooit bewezen is. Toen Johnson vele jaren later, in 1836, vice-president wilde worden, had hij als verkiezingsslogan “Rumpsey dumpsey, rumpsey dumpsey, Colonel Johnson killed Tecumseh”!

De Britten veroveren en vernietigen Washington in 1814.
De Britten veroveren en vernietigen Washington in 1814.

Het einde voor Napoleon
In april 1814 werd Napoleon in Europa verslagen, en verbannen naar Elba. Daardoor konden de Britten in de daaropvolgende maanden extra schepen en troepen naar Amerika zenden, en met succes. De gehele Amerikaanse oostkust werd geblokkeerd, en de Britten voerden zelfs landingen uit op Amerikaans grondgebied. Op 24 en 25 augustus zetten Britse troepen zelfs diverse gebouwen in brand in Washington DC, waaronder het Witte Huis! President Maddison en zijn vrouw waren al enkele dagen eerder gevlucht naar een veiliger oord.

Beide partijen wisten nu dat het tijd was vrede te sluiten. Die vrede kwam tot stand in Gent in het voorjaar van 1815, waar werd besloten tot het herstel van de vooroorlogse grenzen. Sommige Amerikaanse propagandistische pamfletten beweerden dat het land zijn Tweede Onafhankelijkheidsoorlog had gewonnen; pure onzin natuurlijk, want in werkelijkheid hadden de Amerikanen geen enkele van hun oorlogsdoelen behaald.

Alex Ritsema (1963) is in 1987 afgestudeerd als econoom en statisticus aan de Universiteit van Groningen. Sinds 1989 werkt hij in Deventer op Saxion Hogescholen – maar dat heeft weinig te maken met één van zijn grote hobby’s: het bezoeken en bestuderen van kleine eilanden, overal ter wereld. Hij heeft enkele Engelstalige boeken geschreven over eilanden en maritieme geschiedenis. Zijn eilanden-website is www.aworldofislands.com. Hij schreef eerder op Scientias.nl onder meer over de Russenoorlog op Texel.

Bronmateriaal

Carl Benn, The War of 1812 (Series Essential Histories), 2002
Paul F. Boller, jr., Presidential Campaigns, 1985
Allan Nevins & Henry Steele Commager, A Pocket History of the United States, 1981
De afbeelding bovenaan dit artikel is gemaakt door Don Troiani / US Army (via Wikimedia Commons).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd