490 miljoen jaar lagen ze verborgen in een nog nauwelijks in kaart gebracht stukje Thailand, tien onbekende soorten trilobieten. Ze vormen mogelijk de ontbrekende stukjes van de ingewikkelde geografische puzzel van onze planeet.
Trilobieten zijn wonderlijke beestjes. Ze domineerden meer dan 250 miljoen jaar de ecosystemen op de bodem van de wereldzeeën en wisten twee grote massa-extincties te overleven. Daarmee hielden ze het een stuk langer uit dan bijvoorbeeld de dinosaurussen. Bijzonder is dat ze ademden via hun pootjes. Er zijn meer dan 20.000 verschillende soorten bekend en je hebt ongetwijfeld de fossielen van de dieren weleens gezien.
Verborgen in tufsteen
En nu zijn er dus tien nieuwe soorten gevonden. De fossielen zaten vast tussen lagen van versteend as in zandsteen, het gevolg van heel oude vulkaanuitbarstingen op de zeebodem, die een laag tufsteen vormden. Tufsteen bevat zirkonen kristallen. Zirkoon is een steenhard mineraal dat zich vormt tijdens een vulkaanuitbarsting en dat hitte- en waterresistent is. Het blijft bestaan terwijl andere mineralen in gesteente al lang kapot zouden gaan. Zirkonen zijn interessant, omdat ze radioactieve isotopen bevatten. Uiteindelijk vervalt het uranium tot een isotoop van lood. Door de verhouding tussen de hoeveelheid uranium en lood te bepalen, kunnen geologen achterhalen hoe oud het gesteente is waar het zirkoon in is aangetroffen.
Zeldzaam tufsteen
“We kunnen met behulp van radio-isotopentechnieken erachter komen wanneer de vulkaanuitbarsting was en hoe oud de fossielen zijn”, legt geologieprofessor Nigel Hughes van de UC Riverside uit. Tufsteen uit het Late Cambrium, dus tussen de 497 en 485 miljoen jaar oud is zeldzaam. “Er zijn niet veel plaatsen op de wereld waar dit voorkomt. Het is een van de slechtst gedocumenteerde periodes in de geschiedenis van de Aarde”, aldus Hughes.
“Het tufsteen helpt ons niet alleen om de leeftijd van de fossielen uit Thailand vast te stellen, maar leidt ook tot een beter begrip van andere delen van de wereld, zoals China, Australië en zelfs Noord-Amerika waar gelijksoortige fossielen zijn gevonden in gesteente die niet konden worden gedateerd”, vertelt hoofdonderzoeker Shelly Wernette.
Bewegende 3D-puzzel
De fossielen van de trilobieten zijn gevonden aan de kust van het eiland Ko Tarutao, een UNESCO-geopark waarin het wordt aangemoedigd om onderzoek te doen. “De spannendste ontdekking is een tiental soorten trilobieten die wel in andere delen van de wereld zijn gevonden, maar nooit eerder in Thailand. We kunnen nu Thailand verbinden aan delen van Australië, een heel bijzondere ontdekking.”
Toen de trilobieten er leefden, bevond dit gedeelte van Thailand zich aan de buitenste randen van Gondwana, het oude supercontinent waartoe Afrika, India, Australië, Zuid-Amerika en Antarctica behoorden. “Omdat continenten verschuiven was een deel van ons werk om te achterhalen waar deze Thaise regio lag in relatie tot de rest van Gondwana”, zegt Hughes. “Het is een bewegende, van vorm veranderende 3D-legpuzzel, die we proberen op te lossen. Deze ontdekking helpt daarbij.”
Een koninklijke trilobiet
Een goed voorbeeld is de Tsinania sirindhornae, een trilobiet, die is vernoemd naar prinses Sirindhorn, omdat zij zich zo inzet voor de ontwikkeling van de wetenschap in Thailand. “Ik vond ook dat deze soort koninklijke eigenschappen heeft, met een brede hoofdtooi en strakke, vloeiende lijnen”, vertelt Wernette.
Als de onderzoekers een datum kunnen halen uit het tufsteen waar een fossiel van de koninklijke trilobiet in zit en vaststellen wanneer deze soort leefde, dan kunnen ze concluderen dat nauwverwante soorten van de Tsinania, die gevonden zijn in het noorden en zuiden van China ongeveer even oud zijn.
Een kroniek van de evolutie
Zo wordt die oude wereldkaart langzaam ingevuld door de informatie die verborgen ligt in de fossielen. “Wat we hier hebben is een kroniek van evolutionaire veranderingen, die gepaard gaan met extincties. De Aarde heeft dit document voor ons geschreven en wij hebben het gelukkig gevonden”, zegt Hughes. “Hoe meer we daarvan leren, hoe beter we zijn voorbereid op de uitdagingen waar onze planeet tegenwoordig voor staat.”
